Wat is cholesterol en waarom is het zo belangrijk?
Cholesterol is een vetachtige stof die je lichaam op veel manieren helpt. Het is een bouwsteen van celmembranen in ons lichaam. Het helpt je lichaam ook om gal, hormonen en vitamine D aan te maken. Je hebt zeker cholesterol nodig. Maar te veel ervan in het bloed kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Het is daarom goed om te snappen wat de verschillende cholesterolwaarden betekenen en om dit inzichtelijk te maken om te kijken hoe je er voor staat. 

Wat is cholesterol in Jip en Janneke taal uitgelegd?
Cholesterol is een type lipide dat veel essentiële taken in het lichaam vervult. Lipiden zijn vetachtige stoffen die niet oplossen in water en dus niet uit elkaar vallen in je bloed. In plaats daarvan reizen ze door je bloed om verschillende delen van je lichaam te bereiken die ze nodig hebben.

Je lever maakt genoeg cholesterol aan om in de behoeften van je lichaam te voorzien. Maar je krijgt ook extra cholesterol binnen van het voedsel dat je eet. Je lichaam heeft een systeem om overtollig cholesterol kwijt te raken. Maar soms werkt dat systeem niet zo goed als zou moeten of raakt het overbelast. Als gevolg hiervan kan er extra cholesterol in het bloed circuleren. En dat is wanneer er problemen kunnen gaan ontstaan.

Cholesterol op zich is niet slecht. Het is eigenlijk van vitaal belang om te kunnen leven. Maar te veel cholesterol kan schadelijk zijn. Daarom is het belangrijk om meer te weten te komen over cholesterol, inclusief de functies en typen ervan. Deze kennis kan jou helpen begrijpen waarom we cholesterol nodig hebben, maar niet te veel. Het kan je ook helpen begrijpen wat jouw cholesterolwaarden betekenen en hoe je indien nodig actie kunt ondernemen om deze te verlagen.
 

Wat is de functie van cholesterol?

Cholesterol heeft veel belangrijke functies in het lichaam. Deze omvatten:

• Helpt celmembranen om beschermende lagen te vormen. Deze lagen bepalen wat je cel kan binnenkomen of verlaten.
• Je lever helpen gal te maken, die je nodig hebt om voedsel te verteren.
• Ondersteuning van de productie door het lichaam van bepaalde hormonen (waaronder geslachtshormonen) en vitamine D.
   

Als cholesterol noodzakelijk is, waarom moet ik me dan zorgen maken over hoeveel ik heb?

Het is belangrijk om voldoende cholesterol te hebben om aan de behoeften te voldoen. Het hebben van te veel cholesterol kan problemen veroorzaken. Mensen met een hoog cholesterolgehalte (hyperlipidemie) of een abnormale verhouding van lipiden (dyslipidemie) hebben een hoger risico op hartziekte.

Je lichaam produceert al het cholesterol dat het nodig heeft om te functioneren. In feite maakt de lever ongeveer 80% van al het cholesterol in het lichaam. De rest (die je lichaam niet nodig heeft) komt uit je voeding. Gewoonlijk kan het lichaam de cholesterol eruit filteren die het niet nodig heeft. Maar veel factoren kunnen van invloed zijn op het vermogen van het lichaam om het cholesterolgehalte in evenwicht te houden.

Erfelijke aandoeningen zoals familiaire hypercholesterolemie spelen bijvoorbeeld een rol. Dergelijke aandoeningen voorkomen dat het lichaam extra cholesterol kwijtraakt. Het bouwt zich dus na verloop van tijd op in de bloedbaan.

Ook je voeding speelt een rol. Het eten van voedsel met veel verzadigd vet of transvet kan het cholesterolgehalte verhogen. Verzadigd vet vind je vooral in producten die van dieren komen, zoals vlees, melk, kaas en boter. Transvet zit in veel bewerkte voedingsmiddelen en fastfood. Dus als je aandacht besteedt aan de invloed van jouw voedingskeuzes op het cholesterolgehalte, kun je voorkomen dat je te veel cholesterol in het lichaam krijgt.
 

Waar wordt cholesterol in mijn lichaam gevonden?

Je hebt cholesterolmoleculen in alle cellen in je lichaam. Maar voor de meeste mensen is het veelal bekend dat het zich in het bloed bevindt. 

Cholesterol heeft een chemische samenstelling die voorkomt dat het alleen door je bloed reist. Het moet aan andere moleculen worden gehecht. Het werkt dus samen met eiwitten en een ander type lipide, triglyceriden genaamd. Deze moleculen binden zich aan elkaar en vormen een deeltje dat lipoproteïne wordt genoemd.
 

Wat zijn lipoproteïnen?

Een lipoproteïne is een combinatie van lipiden en eiwitten die door het bloed kunnen reizen. Lipoproteïnen zijn als kleine bootjes die van stad naar stad reizen. Sommige boten leveren voedsel en voorraden aan elke stad. Andere boten halen afval op en dragen het weg.

In het lichaam hebben we lipoproteïnen die cholesterol leveren aan de weefsels van het lichaam. Dit cholesterol is belangrijk voor het functioneren van het lichaam. Maar te veel ervan is slecht voor je. Daarom heb je andere lipoproteïnen nodig die het extra cholesterol verzamelen en afvoeren.

Je kent deze lipoproteïnen misschien onder hun bijnamen. Ze zijn meestal bekend als LDL-cholesterol en HDL-cholesterol. Dit zijn de twee belangrijkste soorten cholesterol. Maar er zijn ook andere soorten. Laten we dus eens uitvoeriger kijken naar de verschillende soorten cholesterol en welke functie ze hebben.

Wat is LDL-cholesterol?

LDL-cholesterol verwijst naar lipoproteïnen met een lage dichtheid. Deze deeltjes zijn voornamelijk gemaakt van cholesterol, dat ze afgeven aan de cellen van het lichaam. LDL's hebben de reputatie het "slechte" cholesterol te zijn. Een handig ezelsbruggetje om dit te kunnen onthouden kan zijn: dat LDL begint met de L van Loser. Waarom?

LDL's zijn belangrijk voor het lichaam. Maar ze worden slecht als er te veel van in het bloed circuleren. Ze kunnen zich combineren met andere stoffen en zich vastkleven aan de wanden van de bloedvaten. Deze vetafzettingen vormen plaque die na verloop van tijd groter wordt. Deze plaque groei wordt atherosclerose genoemd en verhoogt het risico op een hartaanval, beroerte en andere ziekten. 

Het LDL-cholesterol is een getal dat je dus laag wilt houden. Voor de meeste volwassenen betekent dit dat ze onder de 3 mmol/L moeten blijven. 

Wat is HDL-cholesterol?

HDL-cholesterol verwijst naar lipoproteïnen met een hoge dichtheid. Deze lipoproteïnen zijn meestal gemaakt van eiwitten. HDL is het "goede" cholesterol omdat het extra cholesterol uit je bloedbaan haalt en naar je lever transporteert. Je lever breekt dan het cholesterol af en voert het af. Dit proces wordt omgekeerd cholesterol transport genoemd. Een handig ezelsbruggetje om dit te onthouden is dat HDL begint met de H van Held.

Het HDL-cholesterol is een getal dat je dus zo hoog mogelijk wilt houden. Mannen en mensen die bij de geboorte als mannelijk zijn aangewezen moeten streven naar een HDL van ten minste 1.0 mmol/L. Vrouwen en mensen die bij de geboorte als vrouw zijn aangewezen moeten streven naar een HDL van ten minste 1.2 mmol/L.
 

Wat is VLDL-cholesterol?

VLDL-cholesterol verwijst naar lipoproteïnen met een zeer lage dichtheid. VLDL's dragen triglyceriden en cholesterol en hun eiwitgehalte is laag. Net als LDL's zijn ze "slecht" omdat ze kunnen bijdragen aan de opbouw van plaque in de bloedvaten.
 

Bij een cholesterolmeting worden zo ook de hoeveelheid triglyceriden inzichtelijk gemaakt. Maar wat betekenen deze waarden?

Wat zijn triglyceriden?

Triglyceriden zijn lipiden dat in het bloed wordt opgeslagen. Als je eet, zet je lichaam alle calorieën (=energie) die het niet meteen nodig heeft om in triglyceriden. De triglyceriden worden opgeslagen in je vetcellen. Later geven hormonen triglyceriden vrij voor energie tussen de maaltijden door.

Als je regelmatig meer calorieën eet dan je verbrandt, met name van koolhydraatrijk voedsel, kun je hoge triglyceriden (hypertriglyceridemie) hebben.

Wat wordt als normaal beschouwd? Normaal - Minder dan 1,7 mmol/L.
 

Kun je triglyceriden zien als cholesterol of zijn dit twee verschillende dingen? 
Triglyceriden en cholesterol zijn verschillende soorten lipiden die in het bloed circuleren:

• Triglyceriden slaan ongebruikte calorieën op en voorzien het lichaam van energie.
• Cholesterol wordt gebruikt om cellen en bepaalde hormonen op te bouwen.

Waarom wil je je triglyceriden laag houden?

Hoge triglyceriden kunnen bijdragen aan verharding van de slagaders of verdikking van de slagaderwanden (arteriosclerose) - wat het risico op een beroerte, een hartaanval en hartaandoeningen verhoogt. Extreem hoge triglyceriden kunnen ook een acute ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis) veroorzaken.

Hoge triglyceriden zijn vaak een teken van andere aandoeningen die het risico op hartaandoeningen en beroertes verhogen, waaronder obesitas en metabool syndroom - een cluster van aandoeningen waaronder te veel vet rond de taille, hoge bloeddruk, hoge triglyceriden, hoge bloedsuikerspiegel en abnormale cholesterol niveaus.

Oké, het is nu duidelijk wat de functie van triglyceriden is zodat we weer verder kunnen gaan met verdieping over hoe ons cholesterolgehalte kan worden beïnvloed.  

Welke factoren beïnvloeden het cholesterolgehalte?

Veel factoren kunnen het cholesterolgehalte beïnvloeden. Deze omvatten:

• Leeftijd: naarmate we ouder worden, stijgt het cholesterolgehalte.
• Voedingsinname: verzadigd vet en transvet in het voedsel dat wordt gegeten, verhoogt de LDL-waarden. Het verminderen van inname van verzadigde en transvetten kan helpen om het cholesterol te verlagen.
• Oefening: regelmatige lichaamsbeweging kan het HDL verhogen. Streef naar minimaal 30 minuten lichaamsbeweging per dag. Dit kan een blokje om zijn, fietsen, sporten, in de tuin werken, klungelen in huis etc.
• Erfelijkheid: je genen bepalen mede hoeveel cholesterol je lichaam aanmaakt. Soms kun je de pech hebben dat een hoog cholesterolgehalte in het bloed vaker voorkomt in de familie.
• Geslacht toegewezen bij de geboorte: vóór de menopauze hebben mensen die bij de geboorte een vrouw zijn toegewezen, meestal een lager totaal cholesterolgehalte dan mensen die bij de geboorte een man zijn toegewezen en van dezelfde leeftijd zijn. Maar na de menopauze hebben LDL-waarden de neiging te stijgen en kan het HDL dalen.

Is het verstandig om het cholesterol te laten controleren?

Iedereen zou zijn cholesterol moeten laten controleren. Het inzichtelijk maken van jouw cholesterolwaarden is een belangrijke stap in het leren van het risico op eventuele hart- en vaatziekten. 

Leer het cholesterol, bloeddruk en andere cijfers die helpen de gezondheid van je hart en bloedvaten te tonen. Het is nooit te vroeg om na te denken over de gezondheid van je hart en wat je kunt doen om deze te verbeteren.

Wil jij graag je cholesterolwaarden inzichtelijk maken? Maak dan snel een afspraak zodat we direct aan de slag kunnen. Want wist je dat we direct na het bloedprikken de resultaten kunnen bespreken? Zo kunnen we direct concrete stappen zetten.

ARTIKELEN

• Kumar P, et al., eds. Lipid and metabolic disorders. In: Kumar and Clark's Clinical Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa.: Elsevier; 2017.
• Bonow RO, et al., eds. Risk markers and the primary prevention of cardiovascular disease. In: Braunwald's Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 11th ed. Philadelphia, Pa.: Saunders Elsevier; 2019.
• High blood triglycerides. National Heart, Lung, and Blood Institute. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/high-blood-triglycerides.
• Lipids. In: Janson LW, Tischler ME, eds. The Big Picture: Medical Biochemistry. McGraw Hill; 2018.
• Blaha MJ. Lipids & lipoproteins. In: Papadakis MA, McPhee SJ, Rabow MW, eds. Current Medical Diagnosis & Treatment 2021. McGraw Hill; 2021
• U.S. National Institutes of Health, National Library of Medicine. Biochemistry, Cholesterol.(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513326/) 
• Botham KM, Mayes PA. Cholesterol, synthesis, transport, & excretion. In: Rodwell VW, Bender DA, Botham KM, Kennelly PJ, Weil P, eds. _Harper's Illustrated Biochemistry, _31st ed.