Hartziekte. Suikerziekte (Diabetes). Helaas geen nieuwe begrippen.. Deze chronische aandoeningen behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd.^1​ ​Wetenschappers richten zich in toenemende mate op een gemeenschappelijke reeks onderliggende stofwisselingsproblemen die het risico van mensen op chronische ziekten verhogen. Het blijkt dat de langdurige overconsumptie van toegevoegde suikers - vindbaar in bewerkte en verpakte voedingsmiddelen- verband houdt met veel van deze verstoringen in je lichaam. De brede term voor die disfuncties is metabool syndroom (MetS).

Metabool syndroom

MetS omvat een opsomming van symptomen die, indien ze samen voorkomen, de kans op het krijgen van een chronische ziekte, zoals diabetes, hartaandoeningen en leveraandoeningen, vergroten. Er is sprake van het metabool syndroom als tenminste drie van de vijf risicofactoren voor hart- en vaatziekten aanwezig zijn. MetS is al sinds de jaren tachtig een onderwerp van actieve studie in de geneeskunde,^2​ ​gedeeltelijk vanwege de toenemende impact van deze ziekten op de gezondheid wereldwijd. Tegenwoordig is het onderzoek in toenemende mate gericht op hoe het Westerse dieet - bewerkt en verpakt voedsel - MetS en chronische ziekten beïnvloedt.

MetS bestaat uit de volgende vijf symptomen:³​

Grote tailleomvang: 88 cm of meer voor vrouwen en 102 cm voor mannen
Hoge triglyceriden: >150 mg / dL of hoger (of gebruik van cholesterolmedicatie)
Hoog totaal cholesterol of HDL-waarden lager dan 50 mg/dl (1.3 mmol/l) voor vrouwen, 40 mg/dl (1.0

mmol/l) voor mannen (of gebruik van HDL-verlagende medicatie)
Hoge bloeddruk: 135/85 mm of hoger (of gebruik van bloeddrukverlagers)
Nuchtere bloedsuikerspiegel: 100 mg/dl (5.5 mmol/l) of hoger (of gebruik van medicatie voor diabetes type 2)^{4​ , 5}

Het metabool syndroom komt voor bij 34% van de mannen en 24% van de vrouwen. Mensen met het metabool syndroom hebben een 3-4 maal grotere kans op diabetes type 2 en een 2-3 maal grotere kans op hart- en vaatziekten.^9​

"Suikerbuik" kan een waarschuwingsteken zijn

Een van de meest voor de hand liggende tekenen van het metabool syndroom is een 'suikerbuik'. Dit is de "appel" lichaamsvorm, waarbij de tailleomvang groter is dan de heupen. Als jijzelf of een familielid de neiging heeft om extra gewicht rond de taille te dragen, is het vooral belangrijk om het metabool syndroom met een zorgverlener te bespreken, zodat deze de bloeddruk en bloedtesten kan doen die nodig zijn om dit te bevestigen.

Hoe leidt toegevoegde suiker tot MetS?

Voedingsmiddelen met koolhydraten (toegevoegde suikers) worden in de maag en darmen omgezet tot glucose. Glucose wordt opgenomen in je bloed. Vanuit daar gaat het naar je spieren en organen. Glucose is brandstof voor je lichaam. Je lichaam kan een voorraad glucose opslaan in je lever en spieren. Het heet dan niet meer glucose, maar glycogeen. Is je bloedsuikerspiegel bijvoorbeeld laag omdat je een paar uur niet hebt gegeten, dan kan je lichaam de glycogeen omzetten naar glucose. Dit vormt weer nieuwe brandstof voor je lichaam.

Het lichaam heeft maar beperkte mogelijkheden om koolhydraten (als glycogeen) op te slaan.

Na verloop van tijd kan het consumeren van grote hoeveelheden toegevoegde suiker - en daardoor een volle glycogeenopslag - stress veroorzaken en kritieke organen beschadigen, waaronder de alvleesklier en de lever. Wanneer de alvleesklier, die insuline produceert om suikers te verwerken, overwerkt raakt, kan deze de bloedsuikerspiegel niet goed reguleren. Grote doses van de suiker fructose kunnen ook de lever overweldigen, die fructose metaboliseert. Daarbij zet de lever overtollige fructose om in vet, dat in de lever wordt opgeslagen en ook in de bloedbaan terechtk​omt.^4​

Dit proces draagt bij aan de belangrijkste elementen van MetS, waaronder hoge bloedvetten of triglyceriden, hoog cholesterol, hoge bloeddruk en extra lichaamsvet in de vorm van een suikerbuik.⁶​

Veel, maar niet alle, mensen met het metabool syndroom hebben overgewicht of obesitas. Mensen die te veel toegevoegde suikers consumeren, hebben een grotere kans om zwaarlijvig te worden​ ​en om MetS te krijgen.^7​,8 ​Maar je hoeft geen overgewicht te hebben om metabool syndroom te hebben. Dit brengt ons allemaal in gevaar voor MetS en voor chronische ziekten.

MetS is gekoppeld aan hartaandoeningen en diabetes

In Nederland zijn er zo'n 1,55 miljoen mensen met een chronische hart- of vaatziekte.​ ​In 2018 koste het Nederland 37.769 mensenlevens of 103 overlijdens per dag.⁹​ ​​Toenemend wetenschappelijk bewijs helpt bij het identificeren van de verschillende manieren waarop suiker is betrokken. We weten dat het metabool syndroom een sterke voorspeller is van hartaandoeningen.^{5,1​0,11,12}​ Te veel toegevoegde suikers consumeren kan ook leiden tot overgewicht, wat het hart belast.

Ruim 1,2 miljoen Nederlanders hebben diabetes. Daarvan hebben zo’n 250.000 diabetes zonder dat ze het weten. Diabetes kan nierfalen, amputaties van de onderste ledematen en blindheid veroorzaken, en verdubbelt het risico op darm- en alvleesklierkanker.^6​,7,10​ Diabetes is sterk geassocieerd met coronaire hartziekte en de ziekte van Alzheimer.

Opkomende onderzoeksgebieden

Wetenschappers bestuderen actief een breed scala aan gezondheidsproblemen die mogelijk verband houden met de overconsumptie van toegevoegde suikers, waaronder de volgende:

●  Kanker:​ hoge innames van suikers en geraffineerde koolhydraten zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op sommige vormen van kanker, evenals met hogere percentages van recidieven en lagere overlevingspercentages na kankertherapie.^1​0,13

●  Ziekte van Alzheimer en geheugenverlies:​ overmatige suikerconsumptie was gekoppeld aan tekorten in het geheugen en de algehele cognitieve gezondheid.^1​4,15

●  Veroudering:​ wetenschappers hebben verbanden waargenomen tussen suikerconsumptie en de veroudering van onze cellen, evenals huidrimpels.^1​6,17

Leefstijlveranderingen

Energierijk eten (veel toegevoegde suikers en verzadigde vetten) en weinig bewegen verhogen de kans op het metabool syndroom.Bij het metabool syndroom is het daarom belangrijk om leefstijlveranderingen door te voeren, zoals stoppen met roken, gezonder eten en meer bewegen. Hierdoor kun je het buikvet verminderen en de suikerwaarde in het bloed verbeteren.​ 

Maak snel je afspraak voor een vrijblijvend adviesgesprek!

1. Lozano, R., Naghavi, M., Foreman, K., Lim, S., Shibuya, K., Aboyans, V., & Ahn, S.Y. (2013). Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. The Lancet , 380(9859), 2095-2128. Via http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2812%2961728-0/abstract
2. Sarafidis, P.A., & Nilsson, P.M. (2006). The metabolic syndrome: a glance at its history. Journal of Hypertension , 24(4), 621-626. doi:10.1097/01.hjh.0000217840.26971.b6. Via ​http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16531786
3. (2001). Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA: The Journal of the American Medical Association , 285(19), 2486-2497. Via http://circ.ahajournals.org/content/106/25/3143.long
4. Ben, Q., Xu, M., Ning, X., Liu, J., Hong, S., Huang, W., & Li, Z. (2011). Diabetes mellitus and risk of pancreatic cancer: A meta-analysis of cohort studies. European Journal of Cancer (Oxford, England†̄: 1990) , 47(13), 1928-1937. doi:10.1016/j.ejca.2011.03.003. Via http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S095980491100147X
5. Vyssoulis, G., Karpanou, E., Adamopoulos, D., Kyvelou, S.-M., Tzamou, V., Michaelidis, A., & Stefanadis, C. (2013). Metabolic syndrome and atrial fibrillation in patients with essential hypertension. Nutrition, Metabolism, and Cardiovascular Diseases†̄: NMCD , 23(2), 109-114. doi:10.1016/j.numecd.2011.03.011
6. Aranceta Bartrina, J., & Perez Rodrigo, C. (2013). Association between sucrose intake and cancer: a review of the evidence. Nutr Hosp , 28(Suppl 4), 95-105. doi:10.3305/nh.2013.28.sup4.6802. Retrieved from ​http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23834098
7. Garcia-Jimenez, C., Garcia-Martinez, J.M., Chocarro-Calvo, A., & De la Vieja, A. (2014). A new link between diabetes and cancer: enhanced WNT/beta-catenin signaling by high glucose. Journal of Molecular Endocrinology , 52(1). doi:10.1530/JME-13-0152
8. Go, A.S., et al. (2014). AHA Statistical Update:Heart Disease and Stroke Statistics - 2014 Update: A Report From the American Heart Association . Circulation,129, e28-e292. doi:10.1161/01.cir.0000441139.02102.80 . Retrieved from ​http://circ.ahajournals.org/content/129/3/e28.extract
9. De Nederlandse Hartstichting. ​Cijfers hart- en vaatziekten. Via ​https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/feiten-en-cijfers-hart-en-vaatziekten
10. Agrawal, R., & Gomez-Pinilla, F. (2012). The Journal of Physiology , 590(10), 2485-2499. doi:10.1113/jphysiol.2012.230078. Via http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1113/jphysiol.2012.230078/abstract
11. Tadic, M., Ivanovic, B., Celic, V., & Cuspidi, C. (2013). Are the metabolic syndrome, blood pressure pattern, and their interaction responsible for the right ventricular remodeling?. Blood Pressure Monitoring , 18(4). doi:10.1097/MBP.0b013e3283631af4
12. Linden, G.J., Linden, K., Yarnell, J., Evans, A., Kee, F., & Patterson, C.C. (2012, October). All-cause mortality and periodontitis in 60-70-year-old men: a prospective cohort study. J Clin Periodontol , 39(10), 940-6. doi:10.1111/j.1600-051X.2012.01923.x. Via ​http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22834905
13. Meyerhardt, J.A. (2013). The impact of glycemic levels in patients with colon cancer. ​Clinical advances in hematology & oncology​ , ​11​(2), 93-94.
14. Crane, P.K., Walker, R., Hubbard, R.A., Li, G., Nathan,​ D.M., Zheng, H., & Larson, E.B. (2013, August 8). Glucose Levels and Risk of Dementia. ​New England Journal of Medicine​ , ​369​(6), 540-548. doi:10.1056/NEJMoa1215740. Via ​http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1215740
15. Cassidy, A., De Vivo, I., |Liu, Y., Han, J., Prescott, J., Rimm, D.J., & Hunter, E.B. (2010, March 10). Associations between diet, lifestyle factors, and telomere length in women. ​The American Journal of Clinical Nutrition​ , ​91(​ 5), 1273-1280. doi:10.3945/ajcn.2009.28947. Via ​http://ajcn.nutrition.org/content/91/5/1273
16. Danby, F.W. (2010, July). Nutrition and aging skin: sugar and glycation. ​Clinics in Dermatology​ , ​28(​ 4), 409-411. doi:10.1016/j.clindermatol.2010.03.018. Via http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0738081X10000428
17. Mikulikova, K., Eckhardt, A., Kunes, J., Zicha, J., & Miksik, I. (2008). Advanced glycation end-product pentosidine accumulates in various tissues of rats with high fructose intake. ​Physiological Research / Academia Scientiarum Bohemoslovaca​ , ​57​(1)