Overmatige consumptie van zout (natrium) wordt in verband gebracht met veel nadelige gezondheidseffecten, waaronder hypertensie en cardiovasculaire mortaliteit.^1,2

Het menselijk lichaam heeft een zeer kleine hoeveelheid zout uit de voeding nodig om de vochtbalans en cellen in balans te behouden. Miljoenen jaren lang was de enige bron van zout voor menselijke voorouders die van nature in voedsel wordt aangetroffen, en de zoutinname was minder dan 0,5 g / dag.³ 

Na de ontdekking van zijn conserverende eigenschappen zo'n 5.000 jaar geleden, werd zout geleidelijk het meest belaste en verhandelde product ter wereld.³ Op dit moment, hoewel koeltechnologieën de noodzaak van zout als conserveermiddel overbodig maken, is de huidige zoutinname gemiddeld 10 gram per dag in de meeste landen,^4,5 wat neerkomt op dat wij 20 keer meer zout binnen krijgen dan miljoenen jaren geleden. 

De gevolgen voor onze gezondheid zijn talrijk, aangezien de menselijke fysiologie zich niet heeft aangepast om deze grote hoeveelheden zout uit te scheiden. Via verschillende complexe en onderling verbonden routes in ons lichaam leidt onze huidige hoge zoutinname tot schade aan belangrijke organen, resulterend in cardiovasculaire en andere chronische ziekten.

Bijna alle Nederlanders eten té zout, maar ik niet. Dat denkt het merendeel van de Nederlanders, blijkt uit marktonderzoek in opdracht van de Nierstichting. In werkelijkheid krijgt ongeveer 85% van de mensen in Nederland te veel zout binnen.

Een van de oorzaken van de te hoge zoutinname van Nederlanders is dat heel veel mensen niet doorhebben dat ze te zout eten. Veel mensen weten niet goed welke producten het meest bijdragen aan een té hoge zoutinname.

“Een pistoletje gezond klinkt wellicht als een verantwoorde lunch. Een soepje en een Griekse salade erbij, en mensen denken helemaal goed bezig te zijn. Toch is de maximale hoeveelheid zout die nog gezond is voor je nieren, dan al bijna bereikt.”

ZOUT EN NATRIUM
De termen zout en natrium (1 g natrium = 2,5 g zout) worden vaak door elkaar gebruikt. Op gewichtsbasis omvat zout echter 40% natrium en 60% chloride. Zout is de belangrijkste bron van natrium in de voeding (+/-90%). In dit artikel gebruik ik ‘zout’ om het overzichtelijk te houden.

ANDERE SCHADELIJKE EFFECTEN VAN ZOUT OP DE GEZONDHEID 
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat een hoge zoutinname verband houdt met vele andere gezondheidsproblemen, waaronder nieraandoeningen, nierstenen, osteoporose, maagkanker en obesitas.⁶ Er is ook nieuw bewijs voor een verband met dementie.⁷

NIERWERKING
Een goede nierwerking is levensnoodzakelijk. We hebben de nieren zo broodnodig dat we er twee hebben gekregen. Ze hebben in normale omstandigheden echter zoveel reserve dat we er ook één kunnen missen. Maar wat is nou eigenlijk de functie van onze nieren?

Verwijderen afvalstoffen - regulatie zuurtegraad
De nieren filteren het bloed en verwijderen hierdoor honderden verschillende afvalstoffen tegelijk. Ook wordt de bloeddruk op twee manieren geregeld door de nieren: door de hoeveelheid vocht in het lichaam te regelen en door hormonen af te scheiden. De zuurtegraad van het bloed moet binnen nauwe grenzen blijven, zodat het lichaam optimaal kan functioneren. De nieren spelen hierin een belangrijke rol.

Vitamine D
Ook erg belangrijk om te benoemen is dat vitamine D wordt in zijn actieve vorm wordt omgezet in de nieren. Dit vitamine is nodig voor een goede botontwikkeling. Stoornissen in vitamine D hoeveelheid zullen calcium problemen veroorzaken en een afwijkende werking van de bijschildklieren. Dit kan dan op zijn beurt weer aanleiding geven tot botontkalking en aderverkalking.

EPO
De nier produceert erythropoitine, een hormoon noodzakelijk voor de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg. Dit hormoon is het bekendst onder zijn afkorting EPO. Patiënten met nierziekten krijgen dit hormoon ingespoten om bloedarmoede te bestrijden. Topsporters willen dit hormoon nog wel eens misbruiken om betere prestaties te kunnen leveren. 

GEZONDE NIEREN DOOR ZOUTBEPERKING
Er zijn onderzoeken die aantonen dat een lagere zoutinname de progressie van chronische nieraandoeningen kan vertragen.⁸

Een hoge zoutinname verhoogt het risico op nierstenen door de calciumuitscheiding via de urine te verhogen, aangezien calcium het belangrijkste bestanddeel is van de meeste nierstenen.⁹ Een verhoogde zoutopname leidt tot een negatieve calciumbalans, die compensatiemechanismen stimuleert om de calciumopname in de darmen te verhogen en tegelijkertijd ook calcium uit het bot te onttrekken. Cohortstudies hebben aangetoond dat het verlies van heup botdichtheid bij postmenopauzale vrouwen gerelateerd was aan de zoutinname bij aanvang en deze associatie was even sterk als die gerelateerd aan de calciuminname.¹⁰

OVERGEWICHT EN OBESITAS
Een hoge zoutinname wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op overgewicht en obesitas door een toenemende consumptie van met suiker gezoete dranken.^11,12 Er zijn ook aanwijzingen dat er een direct verband bestaat tussen zoutinname en overgewicht en/of obesitas, onafhankelijk van de totale calorie- of suikerzoete drankconsumptie.¹³

TIPS & TRICKS
Zoals ik hierboven ook al schreef zijn wij ons er niet altijd van bewust dat ik veel producten zout verstopt zit. Ik geef je graag wat handige tips om minder zout binnen te krijgen.

Kook niet met pakjes en zakjes
Het is misschien geen verrassing, maar het meeste zout krijgen we binnen door bewerkte voeding. Zout wordt vaak toegevoegd als smaakmaker, maar ook om er voor te zorgen dat de maaltijden langer houdbaar zijn.

Bekijk wat je in je mond stopt
Neem eens een kijkje op de achterkant van productverpakkingen, bekijk de etiketten. Hier staat de hoeveelheid zout vermeld en dit kan je bewust maken van de hoeveelheden die in het product zitten verstopt. Het zoutgehalte van hetzelfde product kan namelijk erg verschillen tussen merken. Dus check de etiketten en vergelijk! Een makkelijke manier om voor het product met het laagste zoutgehalte te kiezen.

Let op: sommige producten bevatten van nature meer zout dan anderen. De hoeveelheid toegevoegd zout is misschien nog wel belangrijker om op te letten. Dit kun je makkelijk herkennen aan de positie in de ingrediëntendeclaratie. De ingrediënten staan namelijk in dalende volgorde van gewicht. Staat zout als één van de eerste ingrediënten genoemd? Dan bevat het product relatief veel toegevoegd zout. 

Maak het gerecht op smaak met verse kruiden!
Zout voegen we aan ons eten toe als smaakmaker, maar ook met andere ingrediënten kan je jouw gerecht veel smaak geven. Voeg bijvoorbeeld lekker veel (verse) kruiden toe, zoals verse basilicum, knoflook en kurkuma. 

Probeer lekker veel verschillende gerechten uit. Combineer, meng groentes en kruiden, ruik en proef!! En kom er hierdoor achter dat je zout niet altijd nodig hebt om als keukenprinses of -prins los te kunnen gaan in de keuken!

1. Mozaffarian D, Fahimi S, Singh GM, et al. Global sodium consumption and death from cardiovascular causes. N Engl J Med. 2014;371:624–634.
2. World Health Organization. A global brief on hypertension. 2013. http://ish-world.com/downloads/pdf/global_brief_hypertension.pdf.
3. MacGregor G., De Wardener H. "Salt, Diet and Health". Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1998.
4. Powles J., Fahimi S., Micha R., et al. for the NutriCoDE Group. "Global, regional and national sodium intakes in 1990 and 2010: a systematic analysis of 24 h urinary sodium excretion and dietary surveys worldwide". BMJ Open 2013;3:e003733.
5. Thout S.R., Santos J.A., McKenzie B., et al. "The science of salt: updating the evidence on global estimates of salt intake". J Clin Hypertens (Greenwich) 2019;21:710-721.
6. He F.J., MacGregor G.A. "Reducing population salt intake worldwide: from evidence to implementation". Prog Cardiovasc Dis 2010;52:363-382.
7. Faraco G., Brea D., Garcia-Bonilla L., et al. "Dietary salt promotes neurovascular and cognitive dysfunction through a gut-initiated TH17 response". Nat Neurosci 2018;21:240-249.
8. Cianciaruso B., Bellizzi V., Minutolo R., et al. "Salt intake and renal outcome in patients with progressive renal disease". Miner Electrolyte Metab 1998;24:296-301.
9. Cappuccio F.P., Kalaitzidis R., Duneclift S., Eastwood J.B. "Unravelling the links between calcium excretion, salt intake, hypertension, kidney stones and bone metabolism". J Nephrol 2000;13:169-177.
10. Devine A., Criddle R.A., Dick I.M., Kerr D.A., Prince R.L. "A longitudinal study of the effect of sodium and calcium intakes on regional bone density in postmenopausal women". Am J Clin Nutr 1995;62:740-745.
11. He F.J., Marrero N.M., MacGregor G.A. "Salt intake is related to soft drink consumption in children and adolescents: a link to obesity?"Hypertension 2008;51:629-634.
12. Grimes C.A., Wright J.D., Liu K., Nowson C.A., Loria C.M. "Dietary sodium intake is associated with total fluid and sugar-sweetened beverage consumption in US children and adolescents aged 2–18 y: NHANES 2005–2008". Am J Clin Nutr 2013;98:189-196.
13. Ma Y., He F.J., MacGregor G.A. "High salt intake: independent risk factor for obesity?"Hypertension 2015;66:843-849.